Beskid Niski czyli Łemkowszczyzna

[Jinks]

Czarna
Niewielka wieś (ok. 30 gospodarstw) w dolinie potoku o tej samej nazwie, prawego dopływu Białej, na wsch. od Śnietnicy.
W środku wsi drewniana cerkiew greckokatolicka p.w. św. Dymitra (obecnie kościół filialny), jedna z piękniejszych na Łemkowszczyźnie, wzniesiona wg tradycji w 1764 r., w XIX w. rozbudowana. Wewnątrz XIX-wieczna polichromia i kompletny barokowy ikonostas z XVIII w. W ołtarzu bocznym XVII-wieczna ikona Matki Bożej.

[Jinks]

Uście Gorlickie
Drewniana cerkiew p.w. św. Paraskewy z 1796 r., typu zachodniołemkowskiego, remontowana w latach 1960- 1963. Wewnątrz XVIII w. ikonostas, polichromia z z 1938 r. Po wojnie służyła parafii rzymskokatolickiej, obecnie - po zbudowaniu w sąsiedztwie nowego kościoła wróciła w ręce unitów. 

[Jinks]

Kwiatoń
Cerkiew parafialna greckokatolicka (obecnie kościół pomocniczy rzymskokatolicki) powstała w II połowie XVII w. Świątynia jest klasycznym przykładem łemkowskiej architektury cerkiewnej, a ze względu na swoje proporcje uważana za jedną z najpiękniejszych cerkwi w Polsce. Wzniesiono ją w konstrukcji zrębowej, ściany i dachy pokryto gontem. wystrój wnętrza stanowi polichromia o motywach figuralnych i ornamentalnych z 1811 r. Zachowało się tu kompletne wyposażenie: ikonostas (ściana z ikonami) autorstwa M. Bogdańskiego z 1904 r., w prezbiterium ołtarz główny z XIX w. oraz dwa ołtarze boczne z ikonami Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz Zdjęcia z Krzyża.

[Jinks]

Gładyszów
Cerkiew parafialna greckokatolicka Wniebowstąpienia Pańskiego została zbudowana w latach 1938-1939 przez huculskich cieśli. Ze względu na pochodzenie budowniczych powstał nietypowy obiekt, zachwycający jednak swoim pięknem i proporcjami. Świątynię wzniesiono na planie krzyża greckiego.Ikonostasu, ze względu na wybuch II wojny światowej, nie zdążono wykonać. Wyposażenie stanowią: ołtarz główny z baldachimem i tabernakulum, dwa rokokowe ołtarze boczne, jeden z ikoną Ukrzyżowania (XVIII w.), drugi  - Matki Boskiej z Dzieciątkiem (XVIII w.). W ostatnich latach wybudowano ikonostas - zarazem kończąc dzieło z końca lat 30. XX w.

[Jinks]

Bodaki 1
Cerkiew parafialna greckokatolicka św. Dymitra (obecnie kościół rzymskokatolicki)została wzniesiona w 1902 r. prawdopodobnie wykorzystując elementy wcześniejszej cerkwi z 1742 r. Jest to budowla o konstrukcji zrębowej, o ścianach oszalowanych pionowo z listwowaniem. Wnętrza cerkwi zdobi polichromia z początku XX w. (na płn. ścianie nawy przedstawienie św. św. Cyryla i Metodego a na płd. św. św. Olgi i Włodzimierza). Do wyposażenia świątyni należą m.in. ikonostas z 1902 r., w prezbiterium ołtarz główny oraz obraz Matki Boskiej Częstochowskiej z XVIII w. 





Bodaki 2
Cerkiew filialna prawosławna św. Dymitra została zbudowana w 1932 r. jako tzw. czasownia (kaplica). Jest to nieduża świątynia, bezwieżowa, o ścianach zrębowych oszalowanych pionowo. Wnętrze cerkwi jest skromne, nie ma tradycyjnego, bogato zdobionego ikonostasu. Jego miejsce zajmuje drewniana ścianka z zainstalowanymi współczesnymi ikonami i obrazami, w porządku odpowiadającemu ikonostasowi.Pozostałości dawnego wystroju stanowią carskie wrota ze zdobieniami roślinnymi i medalionami czterech ewangelistów oraz neogotycki feretron z XX w. 

[Jinks]

Bartne
Cerkiew parafialną prawosławną św. św. Kosmy i Damiana zbudowano w latach 1928-1929 wzorując się na starej cerkwi z pobliskiej Krzywej. Jet to budowla o konstrukcji zrębowej, oszalowana, pokryta blachą. W świątyni znajduje się zabytkowy 200 letni ikonostas z rozebranej cerkwi z terenu Lubelszczyzny przewieziony do Poczajowa, nastepnie w 1922 r. do Bartnego. Obecnie prowadzone są rozmowy na temat sprowadzenia oryginałów ikon (głównych - namiestnych), które wywieziono do wsi Zimna Woda w 1948 r. Charakterystyczne dla cerkwi są wykuwane kamienie fundamentów i skosów. Na każdym jej boku w fundamencie znajduje się wykuty krzyż.





Cmentarz parafialny parafii, a na nim liczne krzyże roboty miejscowych kamieniarzy.



Cerkiew greckokatolicka wzniesiona w 1842 r. (przypuszcza się że wieża jest pozostałością wcześniejszej świątyni). Obecnie jest to obiekt muzealny. Jest to typowa cerkiew zachodniołemkowska. Odnowiono ją starannie na koszt państwa w latach 1968 -1970, odtwarzając m.in. wielobarwne malowanie niektórych elementów zewnętrznych. Niestety nie było mi dane, mimo telefonów i poszukiwań księdza, zwiedzenie tego obiektu.

[Jinks]

Ropica Górna
Cerkiew filialna greckokatolicka św. Michała Archanioła (obecnie kościół filialny rzymskokatolicki) powstała w w 1813 lub 1819 r. Cerkiew ma budowę trójdzielną, z wydłużoną nawą i zbliżonymi do kwadratu babińcem i prezbiterium. Wnętrze cerkwi nakryte stropami płaskimi. Ściany i stropy zdobi polichromia z przełomu XIX i XX w. o motywach ornamentalnych i figuralnych. W wyposażeniu znajduje się rokokowy ikonostas z polowy XVIII w. (w rzędzie ikon namiestnych rzadko spotykana na tym terenie ikona św. Onufrego), późnobarokowy ołtarz główny z baldachimem i tabernakulum oraz dwa barokowe ołtarze boczne.

[Jinks]

Męcina Wielka
Cerkiew parafialna greckokatolicka św. św. Kosmy i Damiana (obecnie rzymskokatolicki kościół parafialny) została zbudowana w 1807 r. Cerkiew wzneisiono w konstrukcji zrębowej, ściany pokryto gontem. Wnętrze świątyni nakrywają stropy płaskie, a zdobi je polichromia architektoniczno-ornamentalno-figuralna z lat 1930 i 1938. Wyposażenie stanowi kompletny ikonostas (ściana z ikonami) z XIX w. oraz dwa XIX wieczne ołtarze w tradycji barokowej. Na ścianach znajduje się wiele ikon, np. fragment rzędu prazdników z XVIII w. czy ikona św. Andrzeja. 

[Jinks]

Rozdziele
Drewniana cerkiew prawosławna p.w. Opieki Matki Bożej (Pokrow), używana przez Łemków, którzy powrócili z wysiedlenia. Przeniesiono ją do Rozdziela w 1984 r. z Serednicy na Pogórzu Przemyskim, gdzie stała od 1785 r. Obok na ażurowej dzwonnicy dzwon ufundowany przez wiernych z Ameryki.
Aktualnie cerkiew jest w remoncie.



Cerkiew greckokatolicka p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny z 1927 r. Murowana, o niezwykłej architekturze, nietypowej dla zachodniej Łemkowszczyzny (obecnie współużytkowania przez wiernych obu obrządków).

[Jinks]

Pielgrzymka
Parafia p.w. św. Michała Archanioła.
Wieś Pielgrzymka istniała już w XIV w. Zamieszkiwana była przez ludność łemkowską. W tym okresie istniała zapewne także parafia prawosławna, skoro w niedalekim Żmigrodzie w 1331 r. osadzono zakon dominikanów celem "pouczania szyzmatyków  (prawosławnych) o wierze katolickiej".
Obecna cerkiew pochodzi z lat 1870-1872. Dwie wcześniejsze znajdowały się nieco płd. od obecnej.
Wewnątrz interesujący pięciorzędowy ikonostas z 1677 r. Ikony w ikonostasie oraz polichromia pochodzą z 1887 r.
Po wysiedleniu miejscowej ludności w 1947 r. parafia prawosławna została reerygowana w 1960 r.